Zwerffotograaf. Een officiële opleiding of afstudeerrichting is het niet, en dat klopt ook wel want als fotograaf was Dolf Toussaint autodidact. Na een tekenopleiding werd hij schrijver en journalist, maar toen hij op een dag in de steek werd gelaten door zijn fotograaf, en hij besloot zelf de foto’s bij zijn artikel dan maar te maken, had hij bij toeval zijn ware stiel gevonden en koos hij uiteindelijk en definitief voor de fotografie. Bij voorkeur maakte hij zijn foto’s op straat, zwervend door zijn stad Amsterdam, en bedacht aldus de term zwerffotograaf voor zichzelf.
In het Amsterdams Stadsarchief hangt een uitgebreid overzicht van zijn werk onder de noemer ‘Amsterdam voor het voorbij is’, naar de serie foto’s die Dolf Toussaint, met een aantal collega’s, in opdracht van de gemeente maakte van het Amsterdam van begin jaren zeventig, aan de vooravond van stadsvernieuwing en -uitbreiding die naar verwachting grote veranderingen met zich mee zouden brengen. Een opdracht overigens waar hij zelf bij de gemeente op had aangedrongen.
In journalistiek zwart wit trekt het kleurrijk Amsterdams straatleven van de zestiger en zeventiger jaren aan de bezoeker voorbij. Een straatbeeld waarin de auto weliswaar al aanwezig is, maar minder alomtegenwoordig dan vandaag de dag. We zien hier en daar zelfs nog een paard met wagen, of een bakfiets zoals de bakfiets bedoeld was. We zien kinderen spelen op straat, we zien Hollandse huisvrouwen met hoofddoeken om het kapsel. Mannen met houten ladders onder de arm, mannen met kisten en balen op de schouders. We zien de duiven op de Dam, plus een handjevol toeristen. En fietsers, veel fietsers, allerlei soorten en maten fietsers. Samengelopen volk, demonstraties, samenscholingen. Oproer en rellen, stenengooierij. Hippies, gastarbeiders, Surinamers, straatjongens en Jordanezen. De accordeonist op de hoek. Vrouwen die het gebeuren op straat vanuit de raamopening van commentaar voorzien, vrouwen die kleden kloppen op straat, nozems op brommers, meisjes met hoog haar, kinderen die fikkie stoken of tenten bouwen. Een multiculturele, licht chaotische mengelmoes kortom.
Het zijn schitterende, sfeervolle, soms ook humoristisch aandoende foto’s, die een zeker gevoel van nostalgie oproepen. Herkenning van een tijd waarin je zelf ook al was geboren. Waarin je zelf ook op straat speelde met een step en een stok en een bal. En een korte broek droeg. Een tijd waarin je ouders nog jonge ouders waren. Met ook zo’n kinderwagen, zo’n auto, zo’n bril, zo’n hoofddoek, zo’n regenkapje. Wat je je nu niet meer voor kunt stellen. Een tijd ook waarnaar in het Nederland van vandaag wel eens hardop wordt terug verlangd. Al kun je je afvragen waarom, want we zien ook behoorlijk wat armoe. Slechte gebitten, schamele boeltjes en verpauperde huizen. Mensen te oud voor hun leeftijd.
Amsterdam voor het voorbij is. De naam van de expositie suggereert dat we kijken naar iets dat nu niet meer bestaat. Dat voor altijd verloren is gegaan. In de openbare hal van het stadsarchief hangt echter tegelijkertijd een foto-expositie die meteen het tegendeel bewijst. De Amsterdamse straatbeelden van Leo van der Noort gaan bijna verder waar die van Dolf Toussaint waren gebleven en reiken tot diep in het nu. En goed, de mensen zien er wat rijker uit, welvarender, er is wat meer variatie in huidskleur en afkomst, de auto’s zijn moderner en talrijker.. maar een wezenlijk verschil lijkt er toch niet te zijn. We zien nog steeds een stoet aan markante koppen, groepjes mensen op straat, vrouwen met hoofddoeken, heel veel fietsen. We zien nog steeds mensen die samen lachen, samen eten, samen leven. Samen de straat versieren en zich gebroederlijk verzamelen rond een op de stoep neergezette tv, bier en cola binnen handbereik. Amsterdam ís helemaal niet voorbijgegaan. Amsterdam is gewoon dóórgegaan. Zoals trouwens ook een fotograaf als Thomas Schlijper dagelijks bewijst met zijn foto’s op internet. En zelf denk ik er heel voorzichtig achteraan dat je in andere steden in Nederland wel eens net zulke foto’s zou kunnen maken. Vergelijkbare exposities van in zou kunnen richten. Maar dat durf ik in Amsterdam natuurlijk niet hardop te zeggen.
De expositie Amsterdam voor het voorbij is, met foto’s van Dolf Toussaint, is nog te zien tot en met 4 november 2018.
Amsterdam, de expositie met foto’s van Leo van der Noort, is nog te zien tot en met 25 november 2018.
Beiden in het Stadsarchief Amsterdam. Het loont zeker de moeite ze beiden achter elkaar te zien.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten